Kıkırdak Nakli Nedir? (Otolog Kondrosit İmplantasyonu)

Kıkırdak nakli, eklem kıkırdağında meydana gelen hasarların tedavisinde kullanılan ileri bir yöntemdir. Özellikle travma, aşırı yüklenme veya dejeneratif süreçler sonucu oluşan kıkırdak kayıplarında uygulanır. Amaç, eklem yüzeyini yeniden yapılandırarak ağrıyı azaltmak ve fonksiyonu geri kazandırmaktır.

Kıkırdak nakli yöntemleri arasında otolog kondrosit implantasyonu, mozaikplasti ve allogreft nakli bulunur. Uygulanacak teknik, hasarın büyüklüğü, yeri ve hastanın yaşı gibi faktörlere göre belirlenir. Her yöntem, eklem sağlığını korumak ve hareket kabiliyetini artırmak için farklı avantajlar sunar.

Kıkırdak nakli adayları genellikle genç ve orta yaş grubunda, lokalize kıkırdak defekti bulunan hastalardır. Yaygın eklem kireçlenmesi olan hastalarda ise bu yöntem sınırlı fayda sağlar. Doğru hasta seçimi, cerrahi başarı oranını ve uzun vadeli sonuçları doğrudan etkiler.

Ameliyat sonrası süreçte rehabilitasyon büyük önem taşır. Fizik tedavi, kontrollü yüklenme ve kas güçlendirme programları eklem fonksiyonlarının korunmasını destekler. Uygun cerrahi ve doğru rehabilitasyon ile kıkırdak nakli, uzun süreli ağrı kontrolü ve yaşam kalitesinde artış sağlayabilir.

Kıkırdak neden kendi kendine iyileşmez?

Vücudumuzun pek çok dokusu, örneğin cildimiz, bir kesik olduğunda kanama yoluyla hemen bir iyileşme süreci başlatır ve kendini onarır. Ancak eklem kıkırdağı bu konuda ne yazık ki oldukça yeteneksizdir. Bunun temel sebebi, kıkırdak dokusunun kendine has, adeta izole edilmiş yapısıdır. Eklem kıkırdağı, kemiklerin uçlarını kaplayan, pürüzsüz ve kaygan bir yastıkçık gibidir. Görevi, eklemlerin sürtünmesiz bir şekilde hareket etmesini sağlamak ve vücut ağırlığını emerek kemiklere dengeli bir şekilde dağıtmaktır.

Bu eşsiz dokunun içinde kan damarları, sinirler veya lenf damarları bulunmaz. Bu durum ona mükemmel kayganlık ve esneklik kazandırsa da aynı zamanda en büyük zayıflığıdır. Bir hasar meydana geldiğinde, kan akışı olmadığı için vücudun iyileştirici hücreleri ve onarım faktörleri o bölgeye ulaşamaz. Kıkırdağın kendi hücreleri olan kondrositler ise, ürettikleri özel bir jel benzeri yapının (matriks) içinde adeta hapsolmuş durumdadır; hareket edip hasarlı bölgeye göç edemezler. Dolayısıyla kıkırdaktaki bir hasar, vücudun kendi imkanlarıyla onarılamaz ve kalıcı hale gelir. Eğer hasar kıkırdağın altındaki kemiğe kadar uzanırsa, kemikten sızan kan ve kök hücreler bir onarım süreci başlatabilir. Ancak burada oluşan yeni doku, orijinal, dayanıklı hyalin kıkırdak değil fibrokıkırdak adı verilen daha dayanıksız, yara dokusuna benzer bir yapıdır. Bu doku, zamanla aşınarak fonksiyonunu yitirir ve sorunların yeniden başlamasına neden olur.

Kıkırdak hasarları hangi belirtilere yol açar?

Dizdeki bir kıkırdak hasarı, genellikle kişinin hayat kalitesini düşüren ve günlük aktivitelerini kısıtlayan bir dizi belirtiyle kendini gösterir. Bu belirtiler hasarın büyüklüğüne ve yerine göre değişebilir. En sık karşılaşılan şikayetler şunlardır:

• Bölgesel ve derinden hissedilen diz ağrısı
• Eklemde tekrarlayan şişlik veya sıvı toplanması
• Hareket sırasında takılma veya kilitlenme hissi
• Dizde güvensizlik ve boşalma hissi
• Merdiven inip çıkarken veya çömelirken zorlanma
• Eklemden gelen tıkırtı veya sürtünme sesleri

Bu belirtiler sadece anlık bir rahatsızlık değildir. Tedavi edilmeyen bir kıkırdak hasarı, zamanla eklemin tüm dengesini bozan bir domino etkisi yaratabilir. Hasarlı bölge, eklemin biyokimyasal ortamını değiştirerek iltihabi reaksiyonları tetikler ve sağlıklı kıkırdak dokusunu da eriten enzimlerin salgılanmasına neden olur. Bu durum adeta bir kısır döngü başlatır. Küçük, odaklanmış bir hasar, zamanla büyüyerek eklem yüzeyinin tamamına yayılır ve halk arasında “kireçlenme” olarak bilinen osteoartrit tablosuna zemin hazırlar. Bu nedenle kıkırdak hasarlarını erken dönemde ve doğru yöntemle tedavi etmek, sadece mevcut şikayetleri gidermek için değil aynı zamanda eklemin geleceğini korumak ve ileride gerekebilecek bir protez ameliyatını önlemek için de kritik öneme sahiptir.

Kıkırdak Nakli Nedir?

Kıkırdak nakli, hasar görmüş eklem kıkırdağının sağlıklı kıkırdak dokusuyla değiştirilmesi işlemidir. Genellikle diz ekleminde uygulanır ve spor yaralanmaları, travma veya dejeneratif hastalıklar sonucu oluşan kıkırdak hasarlarında tercih edilir. Amaç, eklem yüzeyini yeniden yapılandırarak ağrıyı azaltmak ve fonksiyonu artırmaktır. Nakil; hastanın kendi dokusundan (otolog), kadavradan (allogreft) ya da laboratuvar ortamında çoğaltılan hücrelerle yapılabilir.

Kıkırdak nakli tedavisinin arkasındaki mantık nedir?

Kıkırdak onarımında kullanılan farklı yöntemler vardır, ancak kıkırdak nakli yani Otolog Kondrosit İmplantasyonu, felsefesi gereği diğerlerinden ayrılır. Bu yöntemin arkasındaki temel mantık, onarmak değil yeniden üretmektir. Şöyle düşünün: Asfalttaki bir çukuru kumla doldurmak geçici bir çözümdür, ancak o çukuru orijinal asfalt malzemesiyle doldurup kaynaştırmak kalıcı bir onarım sağlar. Kıkırdak nakli de bunu hedefler. Vücut, hasarlı bölgeye yeterli sayıda ve doğru tipte onarıcı hücre gönderemediği için bu tedaviyle biz bu hücreleri dışarıdan, kontrollü bir şekilde bölgeye taşırız.

Tedavi, hastanın kendi dizindeki yük taşımayan sağlıklı bir bölgeden alınan küçük bir kıkırdak parçasındaki hücrelerin (kondrositlerin) laboratuvarda çoğaltılması esasına dayanır. Birkaç haftalık bir süreçte başlangıçtaki az sayıdaki hücreden milyonlarca yeni ve canlı hücre elde edilir. Ardından, bu yüksek sayıdaki hücre, dizdeki hasarlı ve temizlenmiş bölgeye yerleştirilir. Bu yaklaşımın amacı, kemik iliğini uyararak yara dokusu (fibrokıkırdak) oluşumunu tetikleyen yöntemlerden farklı olarak doğrudan kıkırdak yapımından sorumlu uzmanlaşmış hücreleri bölgeye taşımaktır. Bu hücreler, orijinal kıkırdağın ana yapıtaşları olan Tip II kollajen ve proteoglikanlardan zengin, hyalin benzeri kıkırdak adı verilen dayanıklı ve fonksiyonel bir doku oluşturur. Yani amaç eklemdeki bir “çukuru” sadece yama yapmak değil o çukurun içinde biyolojik bir fabrika kurarak orijinal dokunun yeniden üretilmesini sağlamaktır.

Kıkırdak nakli yöntemi nasıl gelişti?

Kıkırdak nakli, ilk uygulandığı 1990’lı yıllardan günümüze kadar önemli bir evrim geçirerek daha güvenli ve etkili hale gelmiştir. Bu gelişim süreci, karşılaşılan zorlukların nasıl daha iyi teknolojilere yol açtığının güzel bir örneğidir.

• Birinci Nesil (ACI-P): İlk teknikte, laboratuvarda çoğaltılan hücreler sıvı halde hasarlı bölgeye enjekte edilir ve üzerleri, hastanın kaval kemiğinden alınan ince bir kemik zarı (periost) ile kapatılırdı. Bu zar, dikişlerle kıkırdağa sabitlenerek hücrelerin içeride kalmasını sağlardı. Bu yöntem bir devrim niteliğindeydi ancak önemli bir sorunu vardı: graft hipertrofisi. Yani kullanılan kemik zarının kendisinin de hücre içermesi nedeniyle onarım dokusunda aşırı büyüme ve kabarma meydana geliyordu. Bu durum hastalarda ağrı ve takılmaya neden olarak sıklıkla ikinci bir temizleme ameliyatı gerektiriyordu.
• İkinci Nesil (CACI): İlk nesildeki aşırı büyüme sorununu çözmek için kemik zarı yerine, vücutta zamanla eriyebilen, hücre içermeyen biyouyumlu bir kolajen membran kullanılmaya başlandı. Bu yenilik, hipertrofi riskini önemli ölçüde azalttı. Ancak bu teknikte de membranı çevre kıkırdağa dikmek teknik olarak zor ve zaman alıcıydı. Ayrıca dikişlerin arasından hücrelerin sızma riski ve hücrelerin hasarlı bölgeye eşit dağılamaması gibi mekanik sorunlar devam ediyordu.
• Üçüncü Nesil (MACI): Günümüzde en yaygın ve modern teknik olan Matriks-İlişkili Otolog Kondrosit İmplantasyonu (MACI), önceki nesillerin tüm sorunlarını çözmeye yönelik geliştirilmiştir. Bu teknikte, çoğaltılan kıkırdak hücreleri, ameliyattan önce laboratuvar ortamında üç boyutlu bir kolajen iskele (matriks) üzerine ekilir. Cerrahın eline, hücrelerle donatılmış, kesilip şekil verilebilen hazır bir implant gelir. Ameliyat sırasında bu implant, hasarlı bölgenin şekline göre kesilir ve genellikle dikişe gerek kalmadan fibrin yapıştırıcı ile yerine sabitlenir. Bu yöntem ameliyatı büyük ölçüde basitleştirir ve süresini kısaltır. Biyolojik olarak ise, hücrelerin hasarlı bölgeye eşit ve yoğun bir şekilde dağılmasını garanti eder, sızıntı riskini ortadan kaldırır ve hücrelere organize bir şekilde yeni doku oluşturmaları için destekleyici bir mikro-çevre sunar.

Kimler kıkırdak nakli için iyi bir adaydır?

Kıkırdak naklinin başarısı, doğru hasta seçimine kritik derecede bağlıdır. Bu tedavi her diz ağrısı için sihirli bir çözüm değil belirli kriterleri karşılayan hastalar için tasarlanmış özel bir yöntemdir. İdeal bir adayın taşıması gereken özellikler vardır:

• Hasarın Tipi: Semptomatik, yani ağrı ve şişlik gibi şikayetlere yol açan, tam kat ve odaklanmış kıkırdak hasarları.
• Hasarın Büyüklüğü: Genellikle 1.5 cm² ile 10 cm² arasındaki geniş hasarlar. Özellikle 4 cm²’den büyük hasarlarda diğer yöntemlere göre daha başarılıdır.
• Çevre Kıkırdak: Hasarın etrafındaki kıkırdak dokusunun sağlıklı ve sağlam olması.
• Hastanın Yaşı: Genellikle 15 ila 55 yaş arası.
• Aktivite Seviyesi: Fiziksel olarak aktif, hareketli ve beklentisi yüksek hastalar.
• Motivasyon: Ameliyat sonrası uzun ve zorlu rehabilitasyon sürecine uyum göstermeye istekli ve kararlı olmak.
• Önceki Tedaviler: Ameliyat dışı tedavilere (fizik tedavi, ilaçlar vb.) veya daha basit cerrahi işlemlere (temizleme, mikro-kırık vb.) yanıt vermeyen, şikayetleri devam eden hastalar.

Bu kriterler arasında belki de en önemlisi, hastanın tedavi sürecine olan inancı ve rehabilitasyona göstereceği uyumdur. Bu en az cerrahın ameliyattaki başarısı kadar önemli bir faktördür. Çünkü kıkırdak nakli, tek seferlik bir olay değil hastanın da aktif katılımını gerektiren uzun soluklu bir iyileşme yolculuğudur.

Hangi durumlarda kıkırdak nakli yapılamaz?

Tedavinin başarısız olma ihtimalini artıran bazı durumlar vardır ve bu durumlarda kıkırdak nakli uygulanmaz. Bu tedavinin başarısı için en az uygun aday seçimi kadar önemlidir. Bu durumları iki ana başlık altında toplayabiliriz.

Kesinlikle yapılmaması gereken durumlar şunlardır:

• Yaygın kireçlenme (osteoartrit)
• Romatoid artrit gibi iltihaplı romatizmal hastalıklar
• Karşılıklı eklem yüzeylerinde ileri hasar (“öpüşen lezyonlar”)
• Düzeltilmemiş veya düzeltilemeyecek diz eksen bozuklukları
• Tedavi edilmemiş bağ yaralanmaları (örneğin ön çapraz bağ yırtığı)
• Dizde aktif bir enfeksiyon varlığı
• Tedavide kullanılan maddelere karşı bilinen ciddi alerjiler

Göreceli olarak sakıncalı kabul edilen durumlar ise şunlardır:

• Aşırı kilo (Vücut Kitle İndeksi > 35)
• Menisküslerin tamamının alınmış olması
• Hastanın rehabilitasyon programına uyum sağlayamayacak olması
• Yoğun sigara kullanımı (doku iyileşmesini olumsuz etkiler)

Bu engellerin temel mantığı, yeni oluşturulacak hassas kıkırdak dokusunu korumaktır. Örneğin rot ayarı bozuk bir arabaya en kaliteli lastiği taksanız bile o lastik kısa sürede aşınacaktır. Benzer şekilde bacak ekseni bozuk veya bağları sağlam olmayan bir dize yapılan kıkırdak nakli de anormal yüklere maruz kalarak başarısız olmaya mahkumdur. Bu nedenle bu tür ek sorunların kıkırdak naklinden önce veya aynı seansta mutlaka çözülmesi gerekir.

Kıkırdak nakli ameliyatı aşamaları nelerdir?

Kıkırdak nakli, arasında birkaç hafta olan iki aşamalı bir cerrahi süreçtir. Bu iki aşamalı yapı vücudun kendi onarım fabrikasını kurması için gerekli biyolojik sürece zaman tanır.

• Aşama: Kıkırdak Örneği Alınması (Biyopsi)

Bu ilk aşama, genellikle artroskopik (kapalı) yöntemle yapılır ve yaklaşık 30 dakika sürer. Diz eklemi bir kamera ile detaylı olarak incelenir, hasarın yeri ve büyüklüğü net olarak teyit edilir. Ardından, dizin yük taşımayan bir bölgesinden (genellikle uyluk kemiğinin üst-iç veya üst-dış kenarından) çok küçük bir kıkırdak parçası (yaklaşık 1-2 pirinç tanesi büyüklüğünde) alınır. Bu işlem ileride sorun yaratmayacak bir bölgeden yapıldığı için ek bir hasara yol açmaz. Hasta genellikle aynı gün taburcu edilir ve birkaç gün içinde normal hayatına dönebilir. Alınan bu değerli doku örneği, özel taşıma koşullarında hücrelerin çoğaltılacağı lisanslı ve özel bir laboratuvara gönderilir. Laboratuvarda 4-6 hafta süren bir süreçte bu küçük örnekten milyonlarca yeni kıkırdak hücresi üretilir ve üçüncü nesil teknikte bu hücreler kolajen bir iskele üzerine yerleştirilerek nakle hazır hale getirilir.

• Aşama: Hücrelerin Nakledilmesi (İmplantasyon)

Bu ikinci ameliyat, genellikle mini-artrotomi (küçük bir kesi) ile yapılır ve ek prosedürlere bağlı olarak 1 ila 3 saat sürebilir. Ameliyatın başarısı için hasarlı bölgenin çok titiz bir şekilde hazırlanması gerekir. Cerrah, hasarlı bölgedeki tüm sağlıksız ve dayanıksız kıkırdak dokusunu temizleyerek, etrafı sağlam ve dik kenarlı bir “krater” oluşturur. Bu yeni dokunun sağlıklı kıkırdakla bütünleşmesi için kritik bir adımdır. Daha sonra, laboratuvardan gelen hücre yüklü membran, bu kraterin şekline ve boyutuna tam uyacak şekilde kesilir. Hücreli taraf kemiğe bakacak şekilde dikkatlice yerleştirilir ve genellikle fibrin yapıştırıcı adı verilen biyolojik bir yapıştırıcı ile yerine sabitlenir. Bu yeni dokunun temelinin sağlam bir şekilde atılmasını ve hücrelerin yerinde kalarak görevlerini yapmaya başlamasını sağlar.

Dizdeki diğer sorunlar kıkırdak naklini nasıl etkiler?

Kıkırdak naklinin başarısı, sadece hasarlı bölgenin onarılmasına değil aynı zamanda dizin genel mekanik sağlığının da mükemmel olmasına bağlıdır. Daha önce bahsettiğimiz araba lastiği ve rot ayarı benzetmesini tekrar hatırlayalım. Dizdeki eksen bozuklukları (parantez veya X bacak) veya bağlardaki yırtıklar (özellikle ön çapraz bağ) gibi sorunlar, onarılan kıkırdak üzerine anormal ve aşırı yük binmesine neden olarak tedavinin başarısız olmasına yol açar. Bu nedenle bu tür ek sorunlar mutlaka tedavi edilmelidir. Genellikle bu düzeltici ameliyatlar, kıkırdak naklinin ikinci aşamasıyla aynı seansta yapılır. Sıkça uygulanan ek prosedürler vardır:

• Yüksek Tibial Osteotomi (HTO)
• Distal Femoral Osteotomi (DFO)
• Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Rekonstrüksiyonu
• Tibial Tüberkül Osteotomisi (TTO)
• Menisküs tamiri veya menisküs nakli

Bu ameliyatlardan örneğin HTO, “parantez bacak” deformitesini düzelterek yükü dizin iç tarafından dış tarafına aktarır ve iç taraftaki yeni kıkırdak dokusunu korur. ÖÇB rekonstrüksiyonu ise dizin ön-arka stabilitesini sağlayarak yeni dokunun kayma kuvvetlerinden zarar görmesini engeller. Bu ek sorunların giderilmesi, kıkırdak nakli işleminin ayrılmaz bir parçasıdır ve yeni dokunun uzun ömürlü olması için hayati önem taşır.

Kıkırdak nakli gerçekten başarılı ve kalıcı bir yöntem midir?

Evet, son 30 yılda biriken çok sayıda bilimsel kanıt, kıkırdak naklinin doğru seçilmiş hastalarda son derece etkili ve uzun ömürlü bir çözüm olduğunu net bir şekilde göstermektedir. Bu tedavinin en dikkat çekici özelliği, sağladığı iyileşmenin zamanla kaybolmaması, aksine uzun yıllar boyunca devam etmesidir. Bu durum iyileşmenin yüzeysel bir yamadan ziyade, gerçek bir biyolojik yenilenme sürecine dayandığının en güçlü kanıtıdır.

Yapılan uzun dönemli takip çalışmaları, tedavinin kalıcılığını desteklemektedir. Hastaları 10, 15 ve hatta 20 yıla kadar takip eden bilimsel yayınlar mevcuttur. Örneğin tekniği ilk geliştiren cerrahların yaptığı ve hastaları 20 yıla kadar takip eden bir çalışmada, hastaların %92’sinin sonuçtan memnun olduğu ve tekrar gerekse bu ameliyatı olabileceklerini belirttikleri görülmüştür. Yine 20 yıllık bir başka takip çalışmasında, tedavi edilen hastaların yaklaşık %80’inin hala kendi diz eklemlerini koruduğu ve protez ameliyatına ihtiyaç duymadığı rapor edilmiştir. Bu sonuçlar, kıkırdak naklinin genç ve aktif hastalar için eklemi koruyucu ve protezi erteleyici bir yöntem olarak ne kadar değerli olduğunu göstermektedir. Ameliyat sonrası yapılan MR görüntülemeleri ve nadiren gerekli olan ikinci bir artroskopi ile alınan biyopsi örnekleri de bu klinik başarıyı doğrulamaktadır. Oluşan yeni dokunun, orijinal hyalin kıkırdağa çok benzediği, ana yapıtaşı olarak dayanıklılığı sağlayan Tip II kollajeni içerdiği objektif olarak kanıtlanmıştır.

Kıkırdak naklinin diğer tedavilerden farkları nelerdir?

Doğru tedavi yöntemini seçmek, hastanın ve hasarın özelliklerine göre verilecek karmaşık bir karardır. Kıkırdak naklini, sıkça kullanılan diğer iki yöntem olan mikro-kırık ve mozaikplasti (OATS) ile karşılaştıralım.

Kıkırdak Nakli vs. Mikro-kırık: Mikro-kırık, kıkırdak hasarının tabanındaki kemiğe küçük delikler açılarak kemik iliğindeki kök hücrelerin hasarlı bölgeye sızmasını sağlayan, teknik olarak basit ve tek seanslık bir yöntemdir. Ancak bu yöntemle oluşan doku, fibrokıkırdak adı verilen ve biyomekanik olarak zayıf bir yara dokusudur. Mikro-kırık sonrası hastalar genellikle ilk 1-2 yıl rahatlasa da uzun vadede bu doku aşındığı için şikayetler tekrarlama eğilimindedir. Kıkırdak nakli ise hyalin benzeri kıkırdak oluşturduğu için çok daha dayanıklı ve uzun ömürlü sonuçlar sunar. Özellikle 4 cm²’den büyük hasarlarda kıkırdak nakli, mikro-kırığa göre kesin olarak daha üstündür.

Kıkırdak Nakli vs. Mozaikplasti (OATS): Mozaikplasti, dizin yük taşımayan bir bölgesinden alınan sağlıklı kıkırdak ve kemik silindirlerinin, hasarlı bölgeye nakledildiği bir yöntemdir. Bu yöntemin en büyük avantajı, tek seansta hasarlı bölgeye hazır ve olgun hyalin kıkırdak yerleştirmesidir. Ancak bu yöntemin de sınırları vardır. Alınabilecek greft miktarı sınırlı olduğu için genellikle sadece 2-4 cm²’den küçük hasarlar için uygundur. Daha büyük hasarlarda yeterli greft bulunamaz ve greft alınan bölgede (donör saha) sorunlar yaşanabilir. Kıkırdak nakli ise çok küçük bir biyopsi ile çok daha büyük hasarları (10 cm² ve üzeri) tedavi etme potansiyeline sahiptir.

Özetle tedavi seçimi genellikle hasarın büyüklüğüne göre aşağıdaki gibi bir yol haritası izlenerek yapılır.

• Küçük Hasarlar (< 2 cm²): Mikro-kırık veya Mozaikplasti.
• Orta Boy Hasarlar (2-4 cm²): Mozaikplasti veya Kıkırdak Nakli.
• Büyük Hasarlar (> 4 cm²): En uygun ve kanıta dayalı tedavi seçeneği Kıkırdak Nakli (MACI).

Kıkırdak nakli sonrası olası riskler nelerdir?

Her cerrahi işlem gibi kıkırdak naklinin de potansiyel riskleri ve komplikasyonları vardır. Ancak modern teknikler ve doğru hasta seçimi ile bu riskler önemli ölçüde azaltılmıştır. Bu riskler hakkında bilgi sahibi olmak, hem beklentileri doğru yönetmek hem de iyileşme sürecinde nelere dikkat etmek gerektiğini bilmek açısından önemlidir. Karşılaşılabilecek olası sorunlar vardır:

• Aşırı büyüme (Hipertrofi)
• Yeni dokunun soyulması (Delaminasyon)
• Eklem sertliği (Artrofibrozis)
• Tedavi başarısızlığı
• Geçmeyen ağrı veya şişlik
• Cerrahi alan enfeksiyonu
• Derin ven trombozu (bacakta pıhtı oluşumu)

Bu komplikasyonlardan hipertrofi, yani aşırı büyüme, özellikle eski nesil tekniklerde daha sık görülürken, güncel MACI tekniği ile çok nadir hale gelmiştir. Delaminasyon, yani yeni dokunun yerinden oynaması ise genellikle rehabilitasyon sürecine uyulmaması veya erken dönemde dize aşırı yük bindirilmesi sonucu oluşur. Tedavi başarısızlığı ise genellikle uygun olmayan hasta seçimi (örneğin ileri derecede kireçlenmesi olan bir hastaya yapılması) veya eşlik eden mekanik sorunların düzeltilmemesinden kaynaklanır. Bu nedenle ameliyat öncesi yapılan detaylı değerlendirme, doğru hasta seçimi ve ameliyat sonrası rehabilitasyon programına harfiyen uyulması, bu riskleri en aza indirmenin en etkili yoludur.

Kıkırdak nakli sonrası iyileşme süreci nasıl işler?

Ameliyat sonrası fizik tedavi ve rehabilitasyon, tedavinin kendisi kadar önemlidir ve başarının ayrılmaz bir parçasıdır. Bu süreç yeni yerleştirilen hücrelerin kontrollü mekanik uyaranlarla olgunlaşarak dayanıklı bir kıkırdak dokusuna dönüşmesini sağlayan, adeta vücudun içinde yürütülen bir doku mühendisliği programıdır. Hastanın bu uzun ve disiplin gerektiren sürece tam uyumu, tedavinin sonucunu doğrudan etkiler. Rehabilitasyon, belirli fazlara ayrılır ve ilerleme zamana değil hastanın ulaştığı fonksiyonel hedeflere göre belirlenir.

• Faz 1 (İlk 6 Hafta): Koruma Dönemi. Bu dönemde amaç çok hassas olan yeni dokuyu her türlü aşırı yükten korumaktır. Hasta koltuk değnekleri ile kısmi olarak (sadece dokunarak) yere basar. Dize, hareketleri kontrol altında tutan özel bir dizlik takılır. Eklem sertliğini önlemek ve kıkırdak beslenmesini artırmak için CPM (Sürekli Pasif Hareket) cihazı ile günde 6-8 saat boyunca yatarak pasif diz bükme-düzleştirme hareketi yapılır.
• Faz 2 (7-12 Hafta): Yük Vermeye Geçiş. Kıkırdak dokusu bu dönemde jel kıvamından macun kıvamına geçmeye başlar. Hastanın kas kontrolü ve ağrı durumuna göre yavaş yavaş koltuk değnekleri bıraktırılarak tam yük vermeye geçilir. Düşük dirençli sabit bisiklet, denge egzersizleri ve havuz içi egzersizler gibi ekleme dost aktiviteler başlanır.
• Faz 3 (3-6 Ay): Güçlendirme Dönemi. Amaç ameliyat sonrası zayıflayan kasları yeniden güçlendirmek ve eklem dayanıklılığını artırmaktır. Egzersizlerin zorluk derecesi ve direnci artırılır. Eliptik bisiklet, tek bacak egzersizleri ve daha derin çömelme hareketleri programa eklenir.
• Faz 4 (6-18 Ay): Spora ve Aktiviteye Dönüş. Bu dokunun olgunlaşmaya devam ettiği en uzun fazdır. Yaklaşık 9. aydan sonra, kas gücü testlerinde yeterli seviyeye ulaşılmışsa fizyoterapist eşliğinde düz koşu programına başlanabilir. Zıplama, ani yön değiştirme ve spora özgü hareketlere geçiş ise genellikle 12-18 ayı bulur. Bu süreçte aceleci davranmak ve doktorun veya fizyoterapistin onayını almadan zorlayıcı aktivitelere başlamak, tüm tedavinin boşa gitmesine neden olabilir.

Prof. Dr. Murat Demirel

Among the orthopedic doctors in Ankara, Prof. Dr. Murat Demirel completed his primary education at Ankara Kavaklıdere Primary School, and his secondary and high school education at Ankara Atatürk Anatolian High School. In 1998, he graduated from Ankara University Faculty of Medicine, and completed his residency, which he began at Ankara Numune Training and Research Hospital 1st Orthopedics and Traumatology Clinic, in 2004.

Prof. Dr. Demirel continued his academic studies within the Ankara University Institute of Health Sciences and is recognized for his expertise in orthopedics and traumatology. Throughout his professional career, he has carried out numerous surgical operations, academic publications, and scientific studies.