Kas: Nedir, İşlevi ve Türleri

Kas, sahip olduğu kasılabilme özelliğiyle vücutta güç üreten ve hareketi sağlayan hayati bir dokudur. İşlevlerine göre üç ana tipe ayrılır: bilinçli hareketlerimizi kontrol eden iskelet kası, kalbin ritmik çalışmasını sağlayan kalp kası ve iç organların fonksiyonlarını düzenleyen düz kas. Bu karmaşık doku sistemi, yalnızca iskeletin hareketini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda vücut duruşunu korur, kan dolaşımını yönetir ve metabolik faaliyetleri destekler. Kas sağlığı, bu nedenle genel vücut sağlığının ve fonksiyonel bağımsızlığın temel direğidir, ortopedi ve travmatoloji alanında da merkezi bir öneme sahiptir.

Kas dokusunun temel özellikleri nelerdir?

Vücudumuzdaki tüm kasların, nerede olurlarsa olsunlar veya ne iş yaparlarsa yapsınlar, paylaştıkları ortak yetenekler vardır. Bu özellikler, onların kas olarak tanımlanmasını sağlayan temel kimlikleridir. İster bir halter kaldıran pazı kası, ister midemizdeki kaslar olsun, hepsi bu dört temel prensiple çalışır.

Tüm kaslarımızın ortaklaşa sahip olduğu dört temel yetenek vardır:

• Uyarılabilirlik
• Kasılabilirlik
• Esneyebilirlik
• Elastikiyet

Peki, bu süslü kelimeler gerçek hayatta ne anlama geliyor? Şöyle anlatalım: Uyarılabilirlik, kasın bir sinyale cevap verme yeteneğidir. Tıpkı bir kapı zilinin çalınması gibi, sinirlerden veya hormonlardan gelen bir “mesaj” kası harekete geçirir. Kas bu mesaja tepki vermeseydi, hiçbir hareket başlayamazdı.

Kasılabilirlik, kasın en meşhur özelliğidir. Bu sinyali aldığında, kasın kendini kısaltarak güç üretmesidir. İşte bu güç, kemiklerimizi çeker, kalbimizin kan pompalamasını sağlar ve iç organlarımızın çalışmasını mümkün kılar.

Esneyebilirlik ise kasın zarar görmeden uzayabilme kapasitesidir. Kolumuzu düzeltirken pazı kasımızın uzaması gerekir ki arkasındaki kas rahatça kasılabilsin. Bu esneklik olmasaydı, hareketlerimiz son derece kısıtlı ve robotik olurdu.

Son olarak elastikiyet, gerilmiş veya kasılmış bir kasın, görev bittiğinde bir lastik bant gibi eski haline dönebilmesidir. Bu sayede kas, her hareketten sonra bir sonraki komuta hazır bir şekilde bekleyebilir. Bu dört özellik bir araya geldiğinde, vücudumuzun akıcı ve güçlü hareketlerini mümkün kılan mükemmel bir sistem ortaya çıkar.

Vücudumuzdaki kas tipleri kaç çeşittir?

İnsan vücudu, her biri farklı bir görev için tasarlanmış, farklı yapı ve kontrol mekanizmalarına sahip üç ana kas tipine ev sahipliği yapar. Ortopedi ve travmatoloji pratiğinde ilgi odağımız genellikle iskelet kasları olsa da özellikle büyük ve çoklu yaralanmalarda bu üç tipi de tanımak ve durumlarını değerlendirmek hayati önem taşır.

Vücudumuzda temelde üç farklı kas tipi bulunur:

• İskelet Kası
• Kalp Kası
• Düz Kas

İskelet Kası, adından da anlaşılacağı gibi, tendonlar aracılığıyla kemiklerimize bağlanır ve iskeletimizi hareket ettirir. Vücudumuzdaki kasların büyük çoğunluğunu oluşturur. En önemli özelliği istemli olmasıdır. Yani ne zaman kasılıp ne zaman gevşeyeceğine biz karar veririz. Yürümek, koşmak, bir nesneyi kaldırmak gibi tüm bilinçli hareketlerimiz bu kaslar sayesinde gerçekleşir. Ayrıca dik durmamızı sağlar, eklemlerimizi destekler ve hatta üşüdüğümüzde titreyerek vücut ısımızı artırırlar.

Kalp Kası (Miyokard) ise sadece kalbimizin duvarlarında bulunan çok özel bir kastır. İskelet kası gibi güçlü bir kasılma yeteneği olsa da en büyük farkı istemsiz çalışmasıdır. Kalbimizin atışını biz kontrol etmeyiz; o kendi içsel ritim düzenleyici sistemi sayesinde durmaksızın çalışır. Yapısı, elektriksel sinyallerin tüm kalbe anında yayılmasını sağlayacak şekilde özelleşmiştir, bu da kalbin bir bütün olarak tek bir pompa gibi kasılmasını sağlar. Tek ve hayati görevi, kanı vücudumuza pompalamaktır.

Düz Kas, genellikle iç organlarımızın ve kan damarlarımızın duvarlarında bulunur. Mide, bağırsaklar, idrar kesesi ve atardamarlar gibi yapıların içinde yer alır. Bu kaslar da tıpkı kalp kası gibi istemsiz çalışır. Biz farkında bile olmadan, sindirim sistemimizin yiyecekleri ilerletmesini, kan damarlarımızın daralıp genişleyerek tansiyonumuzu ayarlamasını veya göz bebeklerimizin ışığa göre büyüyüp küçülmesini sağlarlar.

Bu ayrımın klinik önemi çok büyüktür. Örneğin yüksek enerjili bir trafik kazası sonucu leğen kemiği kırılmış bir hasta düşünelim. Burada hasar gören sadece kemik ve ona bağlı iskelet kasları değildir. Leğen kemiğinin arkasından geçen büyük atar ve toplardamarların duvarındaki düz kaslar da zarar görebilir. Bu damarların kontrolsüzce gevşemesi, hayatı tehdit eden iç kanamalara yol açar. Hastanın tansiyonundaki ani düşüş, bizim kontrol edemediğimiz bu düz kasların fonksiyon bozukluğundan kaynaklanır. İşte bu yüzden bir travma hastasını değerlendirirken sadece görünen iskelet sistemi yaralanmasına değil olası iç organ ve damar yaralanmalarına karşı da her zaman tetikte oluruz.

İskelet kası vücutta nasıl bir yapıya sahiptir?

Bir iskelet kasının dışarıdan bakıldığında tek bir parça gibi görünmesi sizi yanıltmasın. Aslında içi, son derece organize ve katmanlı bir mimariye sahiptir. Bu yapıyı, bir gemi halatına benzetebiliriz. Kalın bir gemi halatı, aslında yüzlerce küçük halatın bir araya gelmesiyle oluşur; o küçük halatlar da daha ince iplikçiklerin örülmesiyle meydana gelir. İskelet kası da böyledir.

Bu “demet içinde demet” yapısı büyükten küçüğe doğru şu şekilde ilerler: En dışta, kasın tamamını saran ve onu bir arada tutan epimisyum adında bir kılıf bulunur. Bu kılıfın içine girdiğimizde, kasın fasikül adı verilen daha küçük demetlerden oluştuğunu görürüz. Her bir fasikül de kendi etrafında perimisyum denilen bir kılıfla sarılıdır. Bu fasiküllerin içini açtığımızda ise kasın en temel yapı taşı olan binlerce kas lifi (kas hücresi) ile karşılaşırız. Her bir kas lifi de en içte, endomisyum adında çok ince ve hassas bir kılıf tarafından tek tek sarmalanmıştır.

Bu kılıflar sadece birer ambalaj malzemesi değildir. Kas liflerinde üretilen gücü düzenli bir şekilde bir üst katmana, oradan bir üste ve en sonunda kasın kemiğe bağlandığı yer olan tendona ileten bir güç aktarım ağıdır. Tendon, bu binlerce lifin ürettiği gücü tek bir noktada toplayıp kemiğe ileterek hareketi oluşturur.

Bu mükemmel tasarımın bir de “zayıf halkası” vardır. Bu kasın esnek ve canlı dokusunun, tendonun sert ve katı yapısına dönüştüğü geçiş bölgesi olan miyotendinöz bileşkedir (MTJ). Mekanik özelliklerin aniden değiştiği bu bölge, stresin en çok biriktiği yerdir. Bu yüzden sporcularda ve aktif kişilerde gördüğümüz kas zorlanmaları ve yırtıklarının büyük çoğunluğu tam da bu geçiş noktasında meydana gelir. Bu anatomik bilgi, bir kas yaralanmasıyla karşılaştığımızda, sorunun nerede olabileceğini tahmin etmemizi ve tanıyı doğru koymamızı sağlar.

Kaslarımız kasılma emrini nasıl alır ve uygular?

Bir bardağı kaldırmaya karar verdiğiniz an ile bardağın elinizde olduğu an arasında geçen saniyeden çok daha kısa sürede, vücudunuzda inanılmaz bir iletişim ve eylem zinciri gerçekleşir. Bu süreç temel olarak iki aşamada incelenebilir: emrin kasa ulaşması ve kasın bu emri yerine getirmesi.

Beyinden Kasa Gelen Mesaj: Her istemli hareket, beynimizdeki motor korteksten çıkan bir elektrik sinyaliyle başlar. Bu sinyal, omurilik üzerinden motor sinirler adı verilen özel “kablo” hatları aracılığıyla ilgili kasa doğru yola çıkar. Sinirin kas lifiyle buluştuğu yere nöromüsküler kavşak denir. Bu kavşağı, bir tren istasyonuna benzetebiliriz; sinir, mesajı getiren trendir, kas ise istasyonda bekleyen yolcudur.

Sinir ucuna ulaşan elektrik sinyali, asetilkolin adında kimyasal bir haberci maddenin sinir ile kas arasındaki boşluğa salınmasını tetikler. Asetilkolin, kas lifinin yüzeyindeki özel alıcılara (reseptörlere) bir anahtarın kilide oturması gibi bağlanır. Bu bağlanma, kas lifinin zarında yeni bir elektrik akımı başlatır. İşte bu akım, kasılma emrinin kasa başarıyla iletildiğinin işaretidir. Bu süreç inanılmaz derecede hızlı ve verimlidir. Sinyalin sürekli olmaması için, asetilkolin salındıktan hemen sonra özel bir enzim tarafından hızla temizlenir, böylece kas bir sonraki emre kadar gevşek kalır.

Mesajın Harekete Dönüşmesi: Kas lifi boyunca yayılan elektrik akımı, şimdi kasın içindeki asıl motorları çalıştırmalıdır. Bu elektrik akımı, kas lifinin derinliklerine dalarak kalsiyum depolarının kapaklarını açar. Kalsiyum, kasılma mekanizmasının “kontak anahtarıdır”. Hücre içine yayılan kalsiyum, kas lifinin içindeki protein iplikçikleri olan aktin ve miyozin üzerindeki kilitleri açar.

Normalde dinlenme halindeyken birbirine temas etmesi engellenen bu iki iplikçik, kalsiyum sayesinde serbest kalır. Enerji yüklü olan miyozin iplikçikleri, aktin iplikçiklerine tutunur ve onları bir kürekçi gibi merkeze doğru çeker. Milyonlarca iplikçiğin aynı anda yaptığı bu senkronize “kürek çekme” hareketi, kasın boyunun kısalmasına, yani kasılmasına neden olur. Beyinden gelen sinyal kesildiğinde, kalsiyum depolara geri pompalanır, kilitler tekrar devreye girer ve kas gevşer.

Bu hassas mekanizmadaki herhangi bir aksaklık, ciddi hastalıklara yol açabilir. Örneğin Myasthenia Gravis hastalığında, bağışıklık sistemi kas üzerindeki asetilkolin alıcılarını (kilitleri) yabancı bir madde gibi algılayıp yok eder. Sinirden yeterli mesaj gelse bile, bağlanacak yeterli kilit olmadığı için kas zayıf tepki verir ve kişi çabuk yorulur. Bu gibi hastalıkları anlamak ve teşhis etmek, kasılmanın bu temel fizyolojisini bilmekten geçer.

Tüm kas lifleri aynı özellikte midir?

Hayır, kaslarımızdaki tüm lifler aynı değildir. Tıpkı bir alet çantasında farklı işler için farklı aletlerin bulunması gibi, kaslarımız da farklı görevler için özelleşmiş farklı lif tiplerinin bir karışımından oluşur. Bu çeşitlilik, hem saatlerce yorulmadan ayakta durmamızı hem de aniden depara kalkmamızı sağlar. Kas liflerini temelde iki ana gruba ayırabiliriz.

Kas liflerimiz temelde iki ana kategoriye ayrılır, bir de bu ikisinin arasında yer alan ara bir tip vardır:

• Tip I Lifler (Yavaş Kasılan / Maratoncu)
• Tip IIx Lifler (Hızlı Kasılan / Sprinter)
• Tip IIa Lifler (Orta Hızlı / Joker)

Tip I lifler, nam-ı diğer “maratoncu” liflerdir. Yavaş kasılırlar ama yorulmaya karşı son derece dirençlidirler. Enerjilerini, oksijen kullanarak (aerobik metabolizma) ürettikleri için, içleri oksijen kullanan enerji santralleri olan mitokondrilerle doludur. Bol miktarda oksijen taşıyan kan damarlarına ve kırmızı rengini veren miyoglobin proteinine sahiptirler. Bu yüzden “kırmızı kas” olarak da bilinirler. Duruşumuzu korumak, uzun mesafe koşmak gibi düşük tempolu ve uzun süreli aktivitelerin kahramanlarıdır.

Tip IIx lifler ise “sprinter” liflerdir. Çok hızlı ve patlayıcı bir şekilde kasılırlar, en yüksek gücü üretirler ama aynı hızla yorulurlar. Enerjilerini oksijene ihtiyaç duymadan (anaerobik metabolizma) çok hızlı bir şekilde ürettikleri için daha az mitokondri ve kan damarı içerirler. Bu da onlara daha soluk bir renk verir ve “beyaz kas” olarak anılırlar. 100 metre koşmak, ağır bir halter kaldırmak veya ani bir sıçrayış yapmak gibi kısa süreli ve maksimum güç gerektiren işlerde devreye girerler.

Tip IIa lifler ise bu iki tip arasında bir yerdedir. Hem hızlı kasılma yeteneğine sahiptirler hem de yorulmaya karşı Tip IIx’e göre daha dirençlidirler. Bu “joker” lifler, tempolu yürüyüş veya orta ağırlıklarla yapılan antrenmanlar gibi hem güç hem de bir miktar dayanıklılık gerektiren aktivitelerde önemli rol oynarlar.

Kas lifi oranımız büyük ölçüde genetikle belirlense de kaslarımız plastisite adı verilen müthiş bir uyum yeteneğine sahiptir. Yani yaptığımız antrenmana göre özelliklerini değiştirebilirler. Düzenli dayanıklılık antrenmanları (koşu, bisiklet) Tip I lifleri güçlendirirken, hızlı yorulan Tip IIx liflerin daha dayanıklı Tip IIa’ya dönüşmesini sağlayabilir. Ağırlık antrenmanları ise özellikle Tip II liflerin büyümesine (hipertrofi) yol açarak gücümüzü artırır.

Bu lif tipleri, yaşlanma ve hareketsizlikten de farklı etkilenir. Sarkopeni, yani yaşa bağlı kas kaybı, herkeste görülen doğal bir süreçtir ancak en çok ve en önce Tip II lifleri, yani güç ve hız liflerimizi etkiler. Bu yüzden yaşlandıkça gücümüz ve hızımız azalır, düşme riskimiz artar. Benzer şekilde bir yaralanma sonrası kol veya bacağın alçıya alınması gibi hareketsizlik durumlarında da en hızlı eriyen (atrofi) lifler yine Tip II liflerdir. Bu bilgi, özellikle yaşlı bir hastanın veya bir sporcunun yaralanma sonrası rehabilitasyon programını planlarken kritik önem taşır. Hedefimiz sadece yaralanan dokuyu iyileştirmek değil aynı zamanda bu değerli güç liflerini korumak ve yeniden inşa etmektir.

En sık görülen kas yaralanmaları nelerdir?

Ortopedi ve travmatoloji pratiğinde her gün karşılaştığımız kas yaralanmaları, genellikle ani bir travma veya aşırı yüklenme sonucu meydana gelir. En sık gördüğümüz iki ana yaralanma tipi kas zorlanmaları ve ezilmeleridir.

Kas Zorlanmaları (Strain): Halk arasında “kas çekmesi” veya “yırtılması” olarak bilinen bu durum kas liflerinin kapasitesinin üzerinde bir gerilime maruz kalmasıyla oluşur. Özellikle kasın hem kasılıp hem de uzadığı (eksantrik kasılma) ani hareketlerde, örneğin depara kalkarken veya ani bir tekme atarken meydana gelir.

Kas zorlanmaları, ciddiyetine göre genellikle üç dereceye ayrılır.

• Grade 1 (Hafif)
• Grade 2 (Orta)
• Grade 3 (Ciddi)

Grade 1 zorlanmada, az sayıda kas lifinde mikroskobik düzeyde bir yırtık vardır. Genellikle hafif bir ağrı ve hassasiyet olur ancak güç kaybı pek hissedilmez. Birkaç günlük dinlenme ile hızla iyileşir. Grade 2 zorlanmada, daha fazla sayıda kas lifi yırtılmıştır ve bu durum “kısmi yırtık” olarak kabul edilir. Ağrı daha şiddetlidir, genellikle şişlik ve morarma görülür ve kasta belirgin bir güç kaybı olur. İyileşme süreci daha uzundur ve mutlaka profesyonel bir takip gerektirir. Grade 3 zorlanma ise kasın tamamen koptuğu en ciddi durumdur. Fonksiyon tamamen kaybolur ve kasın üzerinde genellikle elle hissedilebilen bir boşluk veya çökme oluşur. Bu durum özellikle aktif bireylerde, genellikle cerrahi müdahale gerektirir.

Kas Ezilmeleri (Kontüzyon): Kasa doğrudan bir darbe alınması sonucu oluşur. Örneğin bir yere çarpma veya spor sırasında rakiple temas etme gibi. Bu darbe, kas liflerini ve içindeki küçük kan damarlarını ezerek cilt altında kanamaya neden olur. Bu kan birikintisine hematom denir ve dışarıdan morluk (ekimoz) olarak görünür. Küçük ezilmeler genellikle basit bir buz uygulaması ve dinlenme ile geçer. Ancak büyük hematomlar, kas içinde ciddi bir basınç oluşturabilir, şiddetli ağrıya neden olabilir ve iyileşmeyi geciktirebilir. Bazen bu büyük kan birikintilerinin, iyileşme sürecini hızlandırmak ve ileride oluşabilecek sertleşmeleri (fibrozis) önlemek için bir iğne yardımıyla boşaltılması gerekebilir.

Bu yaralanmaların doğru yönetilmemesi, kronik sorunlara yol açabilir. İyileşmeyen bir hematom, zamanla yerini sert ve esnek olmayan bir skar dokusuna bırakabilir. Bu skar dokusu kasın hareketini kısıtlayarak kalıcı bir sertliğe (kontraktür) ve fonksiyon kaybına neden olabilir. Bu nedenle basit gibi görünen bir kas yaralanmasında bile doğru tanı ve tedavi planı için bir uzmana başvurmak büyük önem taşır.

Kas yaralanmalarında tanı yöntemleri nelerdir?

Bir hastanın kas şikayetiyle geldiğinde, sorunun ne olduğunu, nerede olduğunu ve ne kadar ciddi olduğunu anlamak için klinik muayenenin yanı sıra bir dizi teknolojik araçtan faydalanırız. Bu araçlar, bize kasın içine adeta bir pencereden bakma imkanı sunar.

Kaslardaki sorunu anlamak için kullandığımız başlıca teknolojik yardımcılarımız şunlardır:

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
• Kas-İskelet Sistemi Ultrasonografisi (MSK-US)
• Elektromiyografi (EMG) ve Sinir İletim Çalışmaları (NCS)

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), kas ve diğer yumuşak dokuların görüntülenmesinde “altın standart” olarak kabul edilir. Kas içindeki en küçük ödemi, yırtığın tam yerini ve boyutunu, kan birikintilerini (hematom) veya zamanla oluşmuş yağlanma gibi kronik değiXinir İletim Çalışmaları (NCS) ise diğerlerinden farklı bir amaca hizmet eder. MRG ve ultrason kasın “fotoğrafını” çekerken, EMG ve NCS kasın ve onu kontrol eden sinirlerin “elektrik tesisatını” kontrol eder. Eğer bir hastanın güçsüzlüğünün nedeni, görüntülemede saptanan bir yırtık veya ezilme değilse, sorun kasın kendisindeki bir hastalıktan (miyopati) veya kasa giden sinirlerdeki bir problemden (nöropati) kaynaklanıyor olabilir. EMG ve NCS, bu ayrımı yapmamızı sağlayan yegane testlerdir. Sinirlerin sinyali ne kadar hızlı ilettiğini ve kasların bu sinyale elektriksel olarak nasıl cevap verdiğini ölçerek, sorunun kas mı, sinir mi, yoksa sinir-kas kavşağı mı olduğunu anlamamızı sağlar.

Cerrahi müdahale gerektiren kas sorunları nelerdir?

Kas yaralanmalarının büyük bir kısmı dinlenme, buz, bandajlama ve doğru planlanmış bir fizik tedavi programı ile başarıyla iyileşir. Ancak bazı durumlarda, kasın fonksiyonunu ve kişinin yaşam kalitesini geri kazandırmak için cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir.

Cerrahi gerektiren durumların başında Grade 3, yani tam kat kas yırtıkları gelir. Özellikle kasın kemikten veya tendondan tamamen koptuğu durumlarda, kasın gücünü ve fonksiyonunu geri kazanmak için yırtık uçlarının cerrahi olarak bir araya getirilmesi gerekir. Bu durum özellikle genç, aktif ve sporcu bireylerde, fonksiyonel beklentinin yüksek olduğu pazı (biseps), göğüs (pektoral) veya uyluk (kuadriseps) kasları gibi büyük kaslarda daha sık bir gerekliliktir. Ameliyatta amaç yırtık uçlarını sağlam dikişlerle birbirine yaklaştırarak kasın anatomik bütünlüğünü yeniden sağlamaktır.

Bir diğer ve çok daha acil cerrahi gerektiren durum ise akut kompartman sendromudur. Bu bir ortopedik acildir ve zamanla yarışılan, uzuv kaybı riski taşıyan ciddi bir durumdur. Genellikle bacakta veya kolda ciddi bir kırık veya ezilme sonrası meydana gelir. Yaralanma nedeniyle kasların bulunduğu kapalı “kompartman” içinde kanama ve ödem oluşur. Bu kompartmanların etrafı esnemeyen sert bir kılıf (fasya) ile çevrili olduğu için, içerideki basınç hızla artar. Artan basınç, kan damarlarını sıkıştırarak kaslara ve sinirlere giden kan akışını engeller.

Acil müdahale gerektiren kompartman sendromunun uyarıcı belirtileri şunlardır:

• Şiddetli ve yaralanmayla orantısız ağrı (genellikle ilk ve en önemli bulgudur)
• Uyuşma ve karıncalanma hissi
• Ciltte gözle görülür solukluk
• Kaslarda ilerleyici güçsüzlük veya hareket ettirememe (felç)
• Nabız kaybı (bu genellikle çok geç bir bulgudur ve işlerin çok kötüye gittiğini gösterir)

Bu belirtilerden herhangi biri varsa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Tanı konulduğunda tedavisi tek ve acildir: fasyotomi. Bu ameliyatla, basıncın arttığı kompartmanların üzerindeki cilt ve fasya kılıfı boydan boya kesilerek açılır. Bu basıncın anında düşmesini ve kan akışının yeniden sağlanmasını sağlar. Fasyotomi, kas ve sinirlerin kalıcı olarak ölmesini önleyen, hayat ve uzuv kurtarıcı bir işlemdir.

Kas iyileşmesinde biyolojik tedavilerin yeri nedir?

Son yıllarda tıp dünyası, vücudun kendi kendini iyileştirme potansiyelini harekete geçiren biyolojik tedavilere büyük bir ilgi göstermektedir. Kas yaralanmaları alanında da bu yaklaşımlar, özellikle Trombositten Zengin Plazma (PRP) tedavisi ile gündeme gelmiştir.

PRP’nin arkasındaki mantık aslında oldukça basittir ve kulağa çok umut verici gelir. Kişinin kendi kanından küçük bir miktar alınır, özel bir santrifüj işleminden geçirilerek kanın iyileşmeden sorumlu hücreleri olan trombositler yoğunlaştırılır. Elde edilen bu trombositten zengin sıvı, daha sonra yaralı kas bölgesine enjekte edilir. Trombositler, aktive olduklarında, doku onarımını başlatan, yeni kan damarı oluşumunu teşvik eden ve hücreleri iyileşme bölgesine çağıran onlarca farklı “büyüme faktörü” salgılarlar. Teoride bu doğal iyileşme sürecine adeta bir “turbo desteği” vermek anlamına gelir.

Peki, pratikte durum nasıl? Laboratuvar çalışmaları ve hayvan deneyleri, PRP’nin kas iyileşmesini hızlandırabileceğine ve daha kaliteli bir onarım dokusu oluşturabileceğine dair olumlu sonuçlar göstermiştir. Ancak bu umut verici temel bilim verileri, henüz insanlarda yapılan büyük ve yüksek kaliteli klinik çalışmalarla kesin olarak doğrulanmamıştır. PRP’nin kas yaralanmalarındaki etkinliğine dair yapılan çalışmaların sonuçları birbiriyle çelişkilidir.

Bu çelişkinin en büyük nedenlerinden biri, standart bir PRP hazırlama yönteminin olmamasıdır. Farklı cihazlar, farklı yoğunlukta ve içerikte ürünler ortaya çıkarır, bu da çalışmaların sonuçlarını karşılaştırmayı imkansız hale getirir.

Prof. Dr. Murat Demirel

Ortopedi ve travmatoloji, kas-iskelet sistemini etkileyen hastalık ve yaralanmaların tanı ve tedavisiyle ilgilenen tıbbi bir uzmanlık alanıdır. Bu dal, kemikler, eklemler, kaslar, tendonlar, bağ dokular ve sinir sistemini kapsar. Ortopedi; doğumsal deformiteler, omurga eğrilikleri ve eklem bozuklukları gibi yapısal sorunlara odaklanırken, travmatoloji ani yaralanmalarla (örneğin kırık, çıkık ve kas zedelenmeleri) ilgilenir. Cerrahi ve cerrahi dışı tedavi yöntemlerini kapsayan bu alan; fizyoterapi, enjeksiyonlar, ortotik cihazlar ve robot destekli minimal invaziv ameliyatları da içeren geniş bir yelpazeye sahiptir. Alt uzmanlık alanları arasında spor cerrahisi, omurga cerrahisi, çocuk ortopedisi ve eklem protezleri gibi konular yer alır. Hedef, ağrıyı azaltmak, hareket kabiliyetini artırmak ve hastanın yaşam kalitesini iyileştirmektir.