Kalça Ağrısı Neden Olur? Sağ ve Sol Kalça Ağrısı Nedenleri

Kalça ağrısı nedenleri, eklemin kendisinden kaynaklanan kireçlenme gibi dejeneratif sorunlar, labrum yırtığı gibi yapısal bozukluklar, bursit ve tendinit gibi yumuşak doku zedelenmeleri veya siyatik gibi yansıyan ağrılar olmak üzere oldukça çeşitlidir. İster sağ kalça ağrısı ister sol kalça ağrısı olsun, ağrının karakteri ve konumu tanı için kritiktir. Şikayetler, yürürken kalça ağrısı şeklinde hareketle artabileceği gibi, gece artan kalça ağrısı olarak da dinlenmeyi engelleyebilir. Genç yaşta kalça ağrısı genellikle mekanik bir sorunu işaret ederken, dayanılmaz kalça ağrısı kırık gibi acil bir durumu akla getirebilir.

Kalça Ağrısı Tanısında Ağrının Yeri Neden Bu Kadar Önemlidir?

Kalça ağrısı şikayetiyle karşılaştığımızda, ilk sorduğumuz soru genellikle “Ağrıyı nerede hissediyorsunuz?” olur. Çünkü ağrının konumu, sorunun kaynağını bulmada bize bir hazine haritası sunar. Kalça eklemini, uyluk kemiğinin (femur) topuz şeklindeki başının, leğen kemiğindeki (pelvis) yuvaya oturduğu bir top-yuva mekanizması olarak düşünebilirsiniz. Bu mekanizma, etrafını saran güçlü kaslar, tendonlar (kasları kemiğe bağlayan halatlar) ve bursalar (içi sıvı dolu yastıkçıklar) ile desteklenir. Ağrının bu karmaşık yapının neresinden geldiğini bilmek, teşhis sürecini doğrudan şekillendirir.

Ağrının kaynağına göre iki ana kategoriden bahsedebiliriz:

• Eklem İçi Kalça Ağrısı: Ağrı, kasık bölgesinde veya kalçanın derinliklerinde hissediliyorsa, sorun genellikle top-yuva mekanizmasının kendisindedir. Bu eklem kıkırdağında bir aşınma (kireçlenme), eklemin contasını oluşturan labrum dokusunda bir yırtık veya kemiklerin birbiriyle uyumsuzluğu (femoroasetabular sıkışma) gibi durumları işaret edebilir.
• Eklem Dışı Kalça Ağrısı: Ağrı daha çok kalçanın yan tarafında, dış kısmında veya kalça üstünde yoğunlaşıyorsa, problem genellikle eklemi çevreleyen destek dokularından kaynaklanır. Bu duruma en iyi örnekler, bursit (yastıkçık iltihabı) veya tendonlarda yaşanan sorunlardır.

Bir de “yansıyan ağrı” dediğimiz bir durum vardır ki bu işleri biraz daha karmaşıklaştırabilir. Bazen kalçada hissettiğiniz ağrının asıl suçlusu kalçanız değildir. Tıpkı bir elektrik tesisatındaki kısa devrenin, lambayı başka bir odada patlatması gibi, beldeki bir fıtık veya omurga sorunu da sinirler aracılığıyla ağrıyı kalça bölgesine yansıtabilir. Bu nedenle kalça ağrısı için yapılan kapsamlı bir değerlendirmede bel ve omurga muayenesi de mutlaka yer alır.

Osteoartrit (Kireçlenme) Kalça Ağrısı Yapar mı?

Evet, osteoartrit, yani kireçlenme, özellikle ileri yaşlarda görülen kalça ağrılarının en yaygın ve bilinen nedenidir. Bu durumu yıllardır kullandığınız bir arabanın lastiklerinin zamanla aşınmasına benzetebiliriz. Kalça ekleminde, kemiklerin pürüzsüzce hareket etmesini sağlayan koruyucu bir kıkırdak tabakası bulunur. Zamanla, yaş, aşırı kilo veya genetik faktörler nedeniyle bu kıkırdak doku incelir, yıpranır ve kaybolur. Kıkırdak kaybolduğunda, alttaki kemikler birbirine sürtünmeye başlar. İşte bu sürtünme, özellikle yürürken kalça ağrısı olarak kendini gösteren o derin ve sızlayıcı ağrının temel nedenidir.

Kireçlenmenin tipik belirtileri nelerdir? Genellikle şu şikayetler ön plandadır:

• Sabahları veya uzun süre oturduktan sonra ilk kalkışta yaşanan tutukluk
• Hareketle artan, dinlenmeyle azalan ağrı
• Eklemden gelen gıcırdama veya tıkırdama sesleri (krepitas)
• İleri evrelerde sürekli hale gelen ve dinlenirken de devam eden ağrı
• Yürümede zorluk ve topallama
• Çorap giyme veya ayakkabı bağlama gibi hareketlerde kısıtlılık

Her bir fazla kilonun, yürürken kalça eklemine 3-4 kat daha fazla yük bindirdiğini düşünürsek, kilo kontrolünün kireçlenme tedavisinde neden bu kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılabilir. Bu milyonlarca adım boyunca biriken ekstra yük, eklemin doğal olarak daha hızlı yıpranmasına neden olur.

İltihaplı Romatizmal Artritler Kalça Ağrısı Sebebi midir?

Kesinlikle evet. İltihaplı (romatizmal) artritler, kireçlenmeden tamamen farklı bir mekanizmayla kalçada ağrıya neden olur. Burada sorun bir “aşınma” değil vücudun savunma sisteminin şaşkınlığa uğrayıp kendi eklem dokularını bir düşman gibi algılayarak onlara saldırmasıdır. Bu otoimmün saldırı, eklemde ağrı, şişlik, ısı artışı ve ileri derecede tutukluğa yol açan bir yangı (enflamasyon) başlatır. Bu durum her yaşta, hatta genç yaşta kalça ağrısı şikayetiyle bile ortaya çıkabilir.

Kalçayı etkileyebilen başlıca iltihaplı artrit türleri şunlardır:

• Romatoid Artrit (RA)
• Ankilozan Spondilit (AS)
• Psoriatik Artrit (PsA)

Bu hastalıkların en ayırıcı özelliklerinden biri, sabah tutukluğunun süresidir. Kireçlenmede tutukluk genellikle 15-30 dakika içinde hareketle azalırken, iltihaplı artritlerde bu süre bir saati aşabilir, hatta saatlerce sürebilir. Ayrıca gece artan kalça ağrısı ve buna eşlik eden yorgunluk, halsizlik gibi genel vücut belirtileri de iltihaplı durumları düşündürür. Bu tür bir şüphe varsa, tedavi bir Ortopedi uzmanı ile Romatoloji uzmanının iş birliği içinde yürütülmelidir.

Kalça Kırığı Nasıl Bir Kalça Ağrısı Yaratır?

Kalça kırığı, adeta bir “deprem” etkisi yaratan, ani ve şiddetli bir durumdur. Özellikle kemik erimesi (osteoporoz) nedeniyle kemikleri daha kırılgan hale gelmiş yaşlı bireylerde, basit bir ev içi düşme bile kalça kırığına neden olabilir. Gençlerde ise bu durum genellikle trafik kazası veya yüksekten düşme gibi büyük enerjili travmalar sonucu meydana gelir.

Kalça kırığının belirtileri oldukça nettir ve genellikle şüpheye yer bırakmaz. Bu belirtilerden bazıları şunlardır:

• Ani başlayan ve dayanılmaz kalça ağrısı
• Yaralanan bacağın üzerine basamama veya hiç hareket ettirememe
• Yaralanma anında duyulan bir “patlama” veya “küt” sesi
• Bacakta gözle görülür bir kısalık
• Ayağın dışa doğru dönük durması

Kalça kırığı, sadece bir kemik kırığı değil aynı zamanda hastanın genel sağlığını tehdit eden ciddi bir durumdur. Bu nedenle tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir ve genellikle ilk 24-48 saat içinde cerrahi müdahale gerektirir.

Kalça Labrum Yırtığına Bağlı Kalça Ağrısı Nasıl Hissedilir?

Kalça eklemi yuvasının (asetabulum) kenarında, labrum adında sağlam bir kıkırdak halka bulunur. Bu yapıyı, bir kavanoz kapağının sızdırmazlığını sağlayan contaya benzetebiliriz. Labrum, eklemin sabitliğine katkıda bulunur ve eklemi korur. Bu önemli contada bir yırtık oluştuğunda, özellikle genç ve aktif bireylerde kendini gösteren bir kalça ağrısı ortaya çıkar.

Labrum yırtığının en tipik belirtisi, kasıkta hissedilen ve özellikle belirli hareketlerle tetiklenen ağrıdır. Uzun süre oturmak, derin çömelmek, arabadan inip binmek gibi eylemler ağrıyı artırabilir. Hastalar genellikle kalçada ağrı batma hissinden ve mekanik semptomlardan şikayet ederler. Bu mekanik semptomlar şunlar olabilir:

• Eklemin içinde takılma hissi
• Kilitlenme
• “Tık” diye ses gelmesi

Labrum yırtıkları, ani bir spor yaralanması, tekrarlayan zorlayıcı hareketler veya altta yatan FAI gibi yapısal bir sorun nedeniyle gelişebilir.

Femoroasetabular Sıkışma (FAI) Sendromu Kalça Ağrısı Yapar mı?

Evet, FAI, özellikle genç yaşta kalça ağrısı şikayetlerinin ardındaki gizli kahramanlardan biridir. Bu durumu yuvaya tam oturmayan, hafifçe hatalı üretilmiş bir anahtarın kilidi zorlamasına benzetebiliriz. FAI sendromunda, kalça eklemini oluşturan femur başı veya asetabulum yuvasının kemik şeklinde doğuştan gelen anormallikler vardır. Bu şekil bozuklukları nedeniyle, özellikle kalçanın büküldüğü ve döndürüldüğü hareketler sırasında kemikler birbirine çarpar ve sürtünür.

Bu sürekli sürtünme ve çarpma, zamanla hem labrum contasının yıpranmasına ve yırtılmasına hem de eklem kıkırdağının ezilmesine yol açar. Ağrı genellikle kasıkta, keskin ve batıcı bir tarzda hissedilir. Spor yaparken, çömelirken veya alçak bir sandalyeden kalkarken ortaya çıkan bu ağrı, FAI için çok tipiktir. FAI, aslında mekanik bir sorundur ve erken teşhis edilip tedavi edilmezse yıllar içinde kalça ekleminin hızla kireçlenmesine (osteoartrit) zemin hazırlar.

Avasküler Nekroz (AVN) Kalça Ağrısı İçin Bir Risk midir?

Evet, avasküler nekroz (AVN), kalça eklemi için en ciddi risklerden biridir ve kelime anlamı “kanlanma olmadan kemik ölümü” demektir. Uyluk kemiğinin topuz şeklindeki başına (femur başı) kan getiren küçük damarlar tıkandığında veya hasar gördüğünde, kemik dokusu beslenemez ve kelimenin tam anlamıyla ölür. Canlılığını yitiren bu kemik, zamanla vücudun ağırlığını taşıyamaz hale gelir ve çöker. Bu çökme, eklem yüzeyinin bozulmasına ve çok şiddetli bir artrite yol açar.

AVN için bazı önemli risk faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler şunları içerir:

• Uzun süreli ve yüksek dozda kortizonlu ilaç kullanımı
• Aşırı alkol tüketimi
• Geçirilmiş kalça kırığı veya çıkığı
• Orak hücreli anemi gibi bazı kan hastalıkları
• Derin su dalgıçlığı (vurgun)

AVN’nin ağrısı genellikle kasıkta başlar, sinsi ve derindir. Hastalık ilerledikçe dayanılmaz kalça ağrısı haline gelebilir ve hastanın yürümesini imkansız kılabilir.

Bursit ve Tendinit Gibi Yumuşak Doku Sorunları Kalça Ağrısı Yaratır mı?

Kesinlikle. Kalça ağrısının kaynağı her zaman eklemin içindeki kemik veya kıkırdak olmak zorunda değildir. Çoğu zaman ağrı, eklemi çevreleyen ve destekleyen yumuşak dokulardan kaynaklanır.

Bursit, kemik çıkıntıları ile yumuşak dokular arasındaki sürtünmeyi azaltan içi sıvı dolu yastıkçıkların (bursaların) iltihaplanmasıdır. Kalçanın yan tarafındaki trokanterik bursa iltihaplandığında, o bölgede keskin bir ağrıya neden olur. Bu ağrının en tipik özelliği, etkilenen tarafın üzerine yatıldığında artmasıdır. Bu durum gece artan kalça ağrısı şikayetinin en yaygın nedenlerinden biridir.

Tendinit ise, kasları kemiklere bağlayan güçlü halatlar olan tendonların iltihaplanması veya yapısının bozulmasıdır (tendinopati). Kalçanın yan tarafındaki ağrıların aslında en sık nedeni, bursitten ziyade bu bölgedeki gluteus medius ve minimus kaslarının tendonlarındaki yıpranmadır. Bu durum “Büyük Trokanterik Ağrı Sendromu (GTPS)” olarak bilinen daha geniş bir tablonun parçasıdır.

Siyatik ve Piriformis Sendromu Nasıl Bir Kalça Ağrısı Yaratır?

Bazen kalçadaki ağrının kaynağı, sıkışan veya tahriş olan bir sinirdir. Bu durumların en bilineni siyatiktir. Siyatik, belden bacağa uzanan siyatik sinirinin, genellikle beldeki bir fıtık nedeniyle sıkışması sonucu ortaya çıkar. Ağrı tipik olarak kalçanın arka kısmından başlayıp bacağa doğru yayılır.

Piriformis sendromu ise “yalancı siyatik” olarak da bilinir. Burada siniri sıkıştıran şey beldeki bir fıtık değil kalçanın derinliklerinde bulunan piriformis adlı kastır. Bu kas spazm yaptığında, altından geçen siyatik sinirini tahriş eder. Belirtiler siyatiğe çok benzer: kalçanın arkasında, kalça üstü bölgesinde ağrı ve bacağa yayılan uyuşma. Uzun süre oturmak, her iki durumda da ağrıyı artırır. Bu iki durumu ayırt etmek, doğru tedavi için kritik öneme sahiptir.

Sağ ve Sol Kalça Ağrısı Hangi İç Organ Sorunlarının Habercisi Olabilir?

Çoğu ortopedik sorun hem sağ hem de sol kalçada görülebilir. Ancak bazen, özellikle sağ kalça ağrısı neden olur veya sol kalça ağrısı neden olur gibi tek taraflı şikayetlerin altında, iç organlardan yansıyan bir ağrı yatabilir. Bu olasılık her zaman akılda tutulmalıdır.

Sağ kalça ve kasık ağrısı, şu gibi durumlardan yansıyabilir:

• Apandisit
• Sağ böbrek taşı
• Sağ yumurtalık sorunları (kadınlarda)
• Kasık fıtığı

Sol kalça ve kasık ağrısı ise özellikle şunları düşündürebilir:

• Divertikülit (kalın bağırsak iltihabı)
• Sol böbrek taşı
• Sol yumurtalık sorunları (kadınlarda)
• Sol kasık fıtığı

Eğer kalça ağrınıza ateş, titreme, bulantı, kusma, idrar yaparken yanma veya açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtiler eşlik ediyorsa, bu “kırmızı bayrak” olarak kabul edilir ve altta yatan bir iç organ sorununu ekarte etmek için acil tıbbi değerlendirme gerektirir.

Kalça Ağrısı İçin Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?

Bazı durumlar acil tıbbi müdahale gerektirir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa, derhal bir acil servise başvurmalısınız:

• Ağrı, ciddi bir düşme veya kaza sonrası başladıysa
• Bacağınızı hareket ettiremiyor veya üzerine hiç basamıyorsanız
• Ekleminizde bariz bir şekil bozukluğu veya ani şişlik varsa
• Diğer durumlarda, bir Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına başvurmayı düşünmelisiniz. Eğer aşağıdaki durumlar sizin için geçerliyse, randevu almanın zamanı gelmiştir:
• Ağrınız bir haftadan uzun süredir devam ediyorsa
• Evde uyguladığınız basit yöntemlere (dinlenme, buz) rağmen ağrı geçmiyorsa
• Ağrı giderek kötüleşiyor veya uykunuzu bölüyorsa
• Günlük aktivitelerinizi yapmanıza engel oluyorsa

Kalça Ağrısı Tanısı İçin Hangi Tedavi Yöntemleri Uygulanır?

Doğru tanı konulduktan sonra, tedavi planı kişiye özel olarak oluşturulur. Modern ortopedik yaklaşım en basit ve en az müdahale gerektiren yöntemlerden başlayarak daha karmaşık cerrahi prosedürlere doğru ilerleyen bir “tedavi merdiveni” prensibine dayanır.

Ameliyatsız tedavi seçenekleri genellikle ilk basamaktır ve çoğu hastada başarılı sonuçlar verir. Bu seçenekler şunları içerir:

• Aktivite düzenlemesi ve dinlenme
• Fizik tedavi ve kişiye özel egzersiz programları
• Kilo kontrolü
• Ağrı ve iltihabı azaltan ilaçlar
• Bursa veya eklem içine yapılan kortizon enjeksiyonları

Ameliyatsız tedaviler yetersiz kaldığında veya sorunun yapısı gereği cerrahi gerektiğinde ise iki ana seçenek öne çıkar.

Kalça artroskopisi (kapalı ameliyat), özellikle FAI, labrum yırtığı gibi mekanik sorunların olduğu genç hastalarda tercih edilen, eklemi korumayı amaçlayan minimal invaziv bir yöntemdir. Küçük deliklerden girilerek yapılan bu ameliyatla, soruna neden olan kemik çıkıntıları tıraşlanır veya yırtık dokular onarılır.

Total kalça protezi ameliyatı ise, eklemin geri döndürülemez şekilde hasar gördüğü (ileri evre kireçlenme, AVN gibi) durumlarda uygulanır. Bu ameliyatta, aşınmış eklem yüzeyleri, dayanıklı malzemelerden yapılmış yapay bir eklemle (protez) değiştirilir. Total kalça protezi, tıbbın en başarılı ameliyatlarından biri olarak kabul edilir ve hastaların ağrılarını tamamen ortadan kaldırarak onları hareketli ve kaliteli bir yaşama döndürür.