Omuz Artroskopisi

Omuz artroskopisi, omuz ekleminin içini görüntüleyerek mevcut sorunları hem teşhis hem de tedavi etmeye olanak tanıyan kapalı bir cerrahi tekniktir. Bu yöntemde büyük bir kesi yerine yalnızca birkaç milimetrelik deliklerden girilen kalem kalınlığında bir kamera ve özel cerrahi aletler kullanılır. Ekrana yansıyan büyütülmüş görüntü sayesinde eklemdeki hasarlar net bir şekilde onarılır. Minimal invaziv doğası sayesinde bu modern omuz ameliyatı tekniği, dokulara daha az zarar vererek hastaların ameliyat sonrası süreci daha konforlu geçirmesini ve günlük aktivitelerine daha hızlı dönmesini hedefler.

Omuz Artroskopisi Nedir?

Omuz artroskopisini en basit haliyle bir “anahtar deliği cerrahisi” olarak düşünebilirsiniz. Eskiden omuz eklemindeki bir sorunu görmek ve onarmak için büyük bir kesi yapmak gerekirken, artık bu işlem adeta bir anahtar deliğinden içeri bakarak gerçekleştirilebiliyor. Zaten isminin kökeni de bu anlama gelir; Yunancada “arthro” eklem, “skopein” ise bakmak, gözlemlemek demektir. Yani kelimenin tam anlamıyla “eklemin içine bakmak” işini yapıyoruz.

Bu işlem sırasında, ucunda yüksek çözünürlüklü bir kamera ve güçlü bir ışık kaynağı bulunan, kalem kalınlığında ince bir alet (artroskop) kullanılır. Omzunuzda açılan yaklaşık yarım santimetrelik bir veya birkaç küçük delikten bu kamera içeri yerleştirilir. Kamera, omuz ekleminizin içindeki görüntüleri onlarca kat büyüterek ameliyathanedeki bir ekrana yansıtır. Bu sayede ekleminizin içindeki her yapıyı – tendonları, kıkırdakları, bağları, kemikleri – en ince ayrıntısına kadar görebiliriz.

Teşhisi netleştirdikten sonra, eğer bir onarım gerekiyorsa, yine diğer küçük deliklerden özel olarak tasarlanmış minyatür cerrahi aletler içeri gönderilir. Bu aletler sayesinde yırtık bir tendonu dikebilir, hasarlı bir kıkırdağı onarabilir veya sıkışmaya neden olan bir kemik çıkıntısını tıraşlayabiliriz. Bütün bu onarım işlemleri, cildinizde sadece birkaç küçük dikiş izi bırakarak tamamlanır. Bu minimal invaziv (yani dokuya en az zarar veren) yaklaşım geleneksel açık cerrahiye kıyasla hastalar için çok daha konforlu bir süreç anlamına gelir; daha az ağrı, daha düşük enfeksiyon riski ve çok daha hızlı bir iyileşme süreci sunar.

Omuz Artroskopisi Hangi Rahatsızlıklarda Bir Çözüm Olabilir?

Omuz artroskopisi, özellikle ilaçlar, fizik tedavi veya enjeksiyonlar gibi ameliyat dışı yöntemlerle sonuç alınamayan inatçı omuz problemlerinde gündeme gelir. Cerrahi genellikle son çaredir, ancak bazı durumlarda en doğru ve kalıcı çözümdür. Omuz artroskopisi ile tedavi edebileceğimiz başlıca rahatsızlıklar şunlardır:

• Rotator manşet (omuz döndürücü kılıf) yırtıkları
• Omuz sıkışma sendromu (Impingement sendromu)
• Labrum yırtıkları (SLAP lezyonu, Bankart lezyonu)
• Tekrarlayan omuz çıkıkları (Omuz instabilitesi)
• Donuk omuz (Adheziv kapsülit)
• Biseps tendonu sorunları
• Eklem içi serbest cisimler (Kıkırdak veya kemik parçaları)
• Akromiyoklaviküler (AC) eklem kireçlenmesi
• Eklem zarı iltihabı (Sinovit)

Bu listedeki en sık karşılaştığımız birkaç durumu biraz daha detaylandıralım. Rotator manşet yırtıkları, omuzu hareket ettiren ve stabilize eden tendon grubunun yıpranması veya ani bir hareketle yırtılmasıdır. Özellikle kolu yukarı kaldırma veya bir şeyi fırlatma hareketi ağrılı hale gelir. Artroskopi ile bu yırtık tendon, özel dikişler ve ankor (çapa) adı verilen minik vidalarla ait olduğu kemiğe yeniden tutturulur.

Omuz sıkışma sendromu ise, kolunuzu yukarı kaldırdığınızda omuz tendonlarının, üzerindeki kemik (akromion) ile arasında sıkışması durumudur. Bu durum zamanla tendonlarda ödem, yıpranma ve hatta yırtığa yol açabilir. Artroskopi sırasında, sıkışmaya neden olan kemik çıkıntılarını özel bir tıraşlayıcı ile törpüleyerek (akromioplasti) tendonlar için daha geniş ve rahat bir alan yaratırız.

Labrum yırtıkları, genellikle omuz çıkıkları sonrası veya tekrarlayan zorlayıcı hareketler sonucu oluşur. Labrum, omuz yuvasının kenarını çevreleyen ve eklemin yerinde kalmasına yardımcı olan bir kıkırdak halkadır. Bu halka yırtıldığında omuzda takılma, güvensizlik ve ağrı hissi oluşur. Artroskopi ile bu yırtık parça yine özel dikişlerle onarılır ve eklem stabilitesi geri kazandırılır.

Omuz Artroskopisi Ameliyatına Giden Yol Nasıldır?

Omuz ağrısı şikayetiyle bir ortopedi uzmanına başvurduğunuzda, size hemen “ameliyat olmalısınız” denmez. Omuz artroskopisine giden yol, aslında bir eleme ve değerlendirme sürecidir. Amaç sizin için en doğru, en etkili ve en az müdahale gerektiren tedaviyi bulmaktır.

Bu yolculuğun ilk adımı, sizin hikayenizi dinlemektir. Ağrınız ne zaman başladı? Nasıl bir ağrı; keskin mi, sızı şeklinde mi? Hangi hareketlerle artıyor, hangileriyle azalıyor? Gece uykudan uyandırıyor mu? Daha önce bir yaralanma yaşadınız mı? Bu soruların cevapları, sorunun kaynağı hakkında bize ilk ipuçlarını verir.

İkinci adım, detaylı bir fizik muayenedir. Bu muayene sırasında omuzunuzun hareket açıklığına, kas gücünüze, hassas noktalara ve özel testlerle belirli tendonların veya bağların durumuna bakılır. Sizin yapacağınız aktif hareketlerin yanı sıra bizim size yaptıracağımız pasif hareketlerle de ekleminizin durumu değerlendirilir.

Eğer muayene bulguları belirli bir sorundan şüphelenmemize neden olursa, üçüncü adım olarak görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Genellikle ilk istenen tetkik röntgendir (X-ray). Röntgen kemik yapıları, kireçlenmeyi veya bariz yer değiştirmeleri gösterir. Ancak omuzdaki sorunların çoğu tendon, bağ, kıkırdak gibi yumuşak dokularda olduğu için, bu dokuları en detaylı gösteren “altın standart” tetkik Manyetik Rezonans Görüntülemedir (MRG). MRG raporu, yırtığın yerini, büyüklüğünü ve dokunun kalitesini bize net bir şekilde göstererek tedavi planımızı şekillendirmemize yardımcı olur.

Omuz Artroskopisi Öncesinde Neler Yapmak Gerekir?

Ameliyat kararı verildikten sonra, hem bedenen hem de ruhen bu sürece en iyi şekilde hazırlanmak, ameliyatın başarısını ve sonrası konforunuzu doğrudan etkiler. Bu hazırlık, birkaç basit ama önemli adımı içerir.

Öncelikle, ameliyat öncesi yapılması gereken tıbbi hazırlıklar vardır. Ameliyatı planlayan cerrahınız veya anestezi doktoru, genel sağlık durumunuzu değerlendirecektir. Bu süreçte dikkat etmeniz gereken bazı genel noktalar mevcuttur:

• Kan sulandırıcı ilaçların (Aspirin, Coumadin vb.) ameliyattan belirli bir süre önce kesilmesi veya düzenlenmesi gerekebilir.
• Romatizma ilaçları gibi bağışıklığı etkileyen bazı ilaçlara ara verilmesi istenebilir.
• Kullandığınız tüm ilaçları, vitaminleri ve bitkisel takviyeleri doktorunuza eksiksiz bildirmeniz hayati önem taşır.
• Ameliyattan önceki gece yarısından sonra kesinlikle hiçbir şey yiyip içmemeniz (su dahil) gerekir.
• Sigara, kan dolaşımını ve doku iyileşmesini yavaşlattığı için ameliyattan en az birkaç hafta önce bırakılması şiddetle tavsiye edilir.

Bir de ameliyat sonrası hayatınızı kolaylaştıracak bazı pratik hazırlıklar vardır. Unutmayın ameliyattan sonra bir süre tek kolunuzu kullanmakta zorlanacaksınız. Evde bu süreci daha konforlu hale getirmek için bazı düzenlemeler yapabilirsiniz:

• Sizi hastaneden alıp evinize getirecek ve ilk gün size yardımcı olacak bir yakınınızı organize edin.
• Günlük hayatta sık kullandığınız eşyaları (bardak, tabak, kumanda vb.) kolayca uzanabileceğiniz, bel hizasındaki raflara yerleştirin.
• Giyip çıkarılması kolay, önden düğmeli veya fermuarlı, bol kıyafetler hazırlayın.
• Buz torbaları veya jelleri önceden dondurucuda hazır bulundurun.
• Eğer yalnız yaşıyorsanız, birkaç günlük kolay hazırlanabilen yemekleri önceden hazırlayıp dondurucuya koymak iyi bir fikir olabilir.

Bu basit hazırlıklar, ameliyat sonrası dönemin stresini azaltarak sadece iyileşmenize odaklanmanıza yardımcı olacaktır.

Omuz Artroskopisi Ameliyatı Günü Sizi Neler Bekliyor?

Ameliyat günü, birçok hasta için biraz heyecanlı ve endişeli bir gündür. Ne olup biteceğini bilmek, bu stresi yönetmenize yardımcı olabilir. Gelin, o gün sizi bekleyen adımları bir bir gözden geçirelim.

Hastaneye genellikle ameliyat saatinizden birkaç saat önce gelmeniz istenir. Yatış işlemleriniz tamamlandıktan sonra odanıza alınırsınız. Burada ameliyat önlüğü giyersiniz ve hemşireler tarafından damar yolunuz açılır. Cerrahınız ve anestezi doktorunuz sizi ziyaret ederek son bir kez daha süreci anlatır, sorularınızı yanıtlar ve ameliyat edilecek omzunuzu bir kalemle işaretler.

Ameliyathaneye alındığınızda, anestezi ekibi sizi karşılar. Omuz artroskopisi genellikle iki tür anestezi altında yapılabilir: genel anestezi veya bölgesel anestezi. Genel anestezide, ameliyat boyunca tamamen uyutulursunuz. Bölgesel anestezide (inter-skalen blok) ise, boynunuzun yanından veya omzunuzun üzerinden yapılan bir iğne ile sadece ameliyat olacak kolunuz ve omzunuz tamamen uyuşturulur. Bu sırada bilinciniz açık olabilir veya size sakinleştirici verilerek hafif bir uyku haline geçmeniz sağlanabilir. Çoğu zaman, hem ameliyat sırasındaki konforunuz hem de ameliyat sonrası erken dönemde ağrı hissetmemeniz için bu iki yöntem bir arada kullanılır (bölgesel blok + hafif genel anestezi).

Anestezi etkisini gösterdikten sonra, omuz bölgeniz enfeksiyonu önlemek için özel antiseptik solüsyonlarla boyanır ve steril örtülerle kaplanır. Cerrah, daha önce bahsettiğimiz gibi, biri kameranın gireceği, diğerleri de cerrahi aletlerin gireceği birkaç küçük delik (portal) açar. Eklem içi steril bir sıvıyla hafifçe şişirilerek daha net bir görüş alanı sağlanır. Ardından, ekrandaki büyütülmüş görüntünün rehberliğinde onarım işlemi başlar. Bu işlem yırtık bir tendonu dikmek, bir kıkırdağı onarmak veya bir kemiği törpülemek olabilir. Süreç yapılacak onarımın karmaşıklığına bağlı olarak genellikle 1 ila 2 saat arasında sürer. İşlem bittiğinde, küçük kesiler bir veya iki dikişle kapatılır ve üzerlerine küçük bir pansuman yapılır. Sonrasında, anestezi etkisi geçene kadar dinleneceğiniz ayılma odasına alınırsınız.

Omuz Artroskopisi Sonrası İyileşme Süreci Nasıl Bir Yolculuktur?

Omuz artroskopisi sonrası iyileşme, ameliyatın kendisi kadar önemli bir süreçtir ve başarının anahtarı sizin bu sürece aktif katılımınızdır. Bu bir sprint değil bir maratondur. Sabır, özen ve fizik tedaviye bağlılık, bu yolculuğun sonunda sizi sağlıklı bir omuza kavuşturacaktır.

İlk 24-48 Saat: Bu dönemde en önemli öncelik ağrı kontrolü ve dinlenmedir. Anestezinin etkisi tamamen geçtiğinde ağrılarınız olabilir. Bu nedenle doktorunuzun reçete ettiği ağrı kesicileri düzenli olarak kullanmanız çok önemlidir. Kolunuz, yapılan onarımı korumak için özel bir kol askısında (sling) olacaktır. Omzunuza düzenli olarak buz uygulamak (bir beze sarılı olarak 15-20 dakika), şişliği ve ağrıyı azaltmada en etkili yardımcınızdır.

İlk Birkaç Hafta: Bu dönemde kol askısını, doktorunuzun belirttiği şekilde (genellikle uyurken dahil) sürekli takmanız gerekebilir. Pansumanlarınız genellikle birkaç gün sonra değiştirilir ve dikişleriniz 10-14 gün sonra alınır. Bu süreçte omzunuza yük bindirmemeniz çok önemlidir. Yapmamanız gereken bazı şeyler şunlardır:

• Ameliyatlı kolunuzla bir şey itmek, çekmek veya kaldırmak
• Askıyı doktorunuzun izni olmadan çıkarmak
• Araba kullanmak

Bu dönemde fizik tedavi genellikle pasif hareketlerle başlar. Yani terapistiniz sizin kolunuzu güvenli sınırlar içinde hareket ettirerek eklemin sertleşmesini önler. Sizin de evde yapmanız için bilek ve dirsek hareketleri gibi basit egzersizler verilebilir.

İlk Birkaç Ay (Aktif Rehabilitasyon Dönemi): Yaklaşık 4-6 hafta sonra, onarılan dokular yeterli güce ulaşmaya başladığında, fizik tedavinin aktif aşamasına geçilir. Artık siz de kolunuzu kendiniz hareket ettirmeye ve yavaş yavaş güçlendirmeye başlarsınız. Bu dönem, iyileşmenin en kritik aşamasıdır. Fizyoterapistinizin rehberliğinde, giderek zorlaşan bir egzersiz programı uygularsınız. Bu egzersizler, omuzunuzun hareket açıklığını, gücünü ve koordinasyonunu yeniden kazanmayı hedefler. Egzersiz programınıza sadık kalmak, tedavinin başarısı için olmazsa olmazdır.

Normale Dönüş: Tam iyileşme süreci, yapılan ameliyatın türüne ve kişisel faktörlere bağlı olarak 6 aydan 1 yıla kadar sürebilir. Masa başı bir işe genellikle birkaç hafta içinde dönülebilirken, fiziksel güç gerektiren işlere veya spora dönüş aylar alabilir. Spora dönüş kararı, mutlaka sizi ameliyat eden cerrah ve fizyoterapistiniz tarafından, omuzunuzun gücü ve fonksiyonları tamamen değerlendirildikten sonra verilmelidir.

Omuz Artroskopisi Ameliyatının Olası Riskleri Nelerdir ve Nasıl Yönetilir?

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, omuz artroskopisinin de nadir de olsa, bazı potansiyel riskleri ve komplikasyonları vardır. Bu risklerin farkında olmak, sürece daha bilinçli yaklaşmanızı sağlar. Unutmayın ki cerrahi ekibiniz bu riskleri en aza indirmek için her türlü önlemi alır.

Olası riskler şunlardır:

• Enfeksiyon
• Omuz sertliği (Donuk omuz)
• Sinir veya damar hasarı
• Kan pıhtısı (Derin ven trombozu)
• Onarımın başarısız olması veya yeniden yırtılması
• Anesteziye bağlı komplikasyonlar
• Kronik ağrı

Bu riskleri biraz açalım. Enfeksiyon riski, artroskopik cerrahinin minimal invaziv doğası sayesinde oldukça düşüktür (%1’in altında). Ameliyat sırasında koruyucu antibiyotik verilmesi ve sterilizasyon kurallarına titizlikle uyulması bu riski daha da azaltır. Omuz sertliği, en sık karşılaşılan komplikasyonlardan biridir ancak büyük oranda önlenebilir. Sebebi, ameliyat sonrası ağrı nedeniyle kolu hiç hareket ettirmemektir. İşte bu yüzden erken dönemde başlanan doğru fizik tedavi hayati önem taşır. Sinir hasarı çok nadirdir ve genellikle geçicidir; ameliyat bölgesine yakın sinirlerin işlem sırasında gerilmesine bağlı olarak parmaklarda uyuşma gibi hisler olabilir. Onarımın başarısız olması ise, özellikle çok büyük ve kalitesiz tendon yırtıklarında veya hastanın ameliyat sonrası rehabilitasyon kurallarına uymadığı durumlarda görülebilir.

Peki, ameliyat sonrası hangi durumlarda endişelenmeli ve doktorunuzu aramalısınız? Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini fark ederseniz vakit kaybetmeden doktorla iletişime geçmelisiniz:

• Artan ve ilaçla kontrol altına alınamayan şiddetli ağrı
• Yara yerlerinden gelen kötü kokulu, sarı-yeşil akıntı
• 38 derecenin üzerine çıkan ateş
• Ameliyat bölgesinde artan kızarıklık, şişlik ve sıcaklık
• El veya kolunuzda yeni başlayan ve geçmeyen şiddetli uyuşukluk veya renk değişikliği
• Nefes darlığı veya göğüs ağrısı (Bu durumda derhal acil servise başvurulmalıdır)

Omuz Artroskopisi Sonrası Hayat ve Uzun Vadeli Beklentiler Neler Olmalıdır?

Ameliyat ve rehabilitasyon süreci tamamlandığında, hastaların en çok merak ettiği şey “Hayatım eskisi gibi olacak mı?” sorusudur. Omuz artroskopisinin başarı oranları oldukça yüksektir. Hastaların büyük çoğunluğu, ameliyat öncesine kıyasla ağrılarında çok ciddi bir azalma ve omuz fonksiyonlarında belirgin bir iyileşme bildirir. “Başarı”nın tanımı kişiden kişiye değişir; bir ofis çalışanı için ağrısız bir şekilde bilgisayar kullanabilmek başarıyken, bir voleybolcu için smaç vurabilmek başarıdır. Bu nedenle ameliyat öncesinde cerrahınızla gerçekçi hedefler belirlemek çok önemlidir.

Ameliyat, hasarlı yapıyı onarır, ancak omuz sağlığınızı uzun vadede korumak sizin elinizdedir. İyileşme tamamlandıktan sonra bile omuzunuzu korumak ve yeniden yaralanmaları önlemek için dikkat etmeniz gereken bazı noktalar vardır:

• Fizik tedavi sırasında öğrendiğiniz güçlendirme ve esneme egzersizlerini hayatınızın bir parçası haline getirin.
• Ağır yükleri ani ve kontrolsüz bir şekilde kaldırmaktan kaçının.
• Tekrarlayan baş üstü aktivite gerektiren işlerde veya sporlarda doğru tekniği kullanmaya özen gösterin.
• Vücudunuzun sinyallerini dinleyin; ağrı hissettiğinizde zorlayıcı aktiviteye ara verin.
• Genel vücut duruşunuza (postür) dikkat edin; kambur durmak omuz mekaniğini olumsuz etkiler.

Omuz artroskopisi, doğru hastaya, doğru zamanda ve doğru teknikle uygulandığında son derece etkili ve yüz güldüren bir tedavi yöntemidir. Sizi ağrılarınızdan kurtarıp, hayatınıza aktif bir şekilde geri döndürme potansiyeli çok yüksektir. Bu yolculukta cerrahınız ve fizyoterapistiniz sizin en büyük destekçiniz, sabrınız ve tedaviye olan bağlılığınız ise en güçlü ilacınız olacaktır.